Groote Kantoor
Aan de Vliet staat het imposante Groote Kantoor, het voormalige gezamenlijke kantoor van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, Calvé en de Lijm- en Gelatinefabriek. Rond 1900 gaat het deze bedrijven zeer voor de wind; over 1901 en 1902 ontvangen aandeelhouders een dividend van 20 procent. In die topjaren worden de plannen voor een nieuw, gezamenlijk kantoor concreet.
Het idee van Jacques van Marken is om nabij de Lepelbrug, aan het water, een gebouw te realiseren waarin het kantoorpersoneel van de drie fabrieken wordt ondergebracht. In het voorjaar van 1903 wordt grond aan het Jaagpad, destijds nog gemeente Hof van Delft, aangekocht. De begane grond van het gebouw meet 2.000 m², waarvan 400 m² wordt ingenomen door een hoge met glas overdekte hal. De scheidslijn tussen Gist en Calvé loopt dwars door deze hal: links de kantoren van Gist, rechts die van Calvé. In de centrale hal bevinden zich loketten waar allerlei financiële handelingen worden verricht. De arbeiders ontvangen hun loonzakjes echter niet in de hal, maar staan op zaterdagen buiten aan de zuidgevel in de rij om hun salaris uit een raam te krijgen.
Het gebouw is ontworpen door Bastiaan Schelling (1851–1933) en Karel Muller (1857–1942). Schelling, chef van het Bouwbureau van de Gistfabriek, ontwierp eerder in Delft onder meer de Drukkerij Van Marken (1891), het gebouw De Gemeenschap (1892) in het Agnetapark, de Lijm- en Gelatinefabriek, Villa Vrijenban (1877), de burgemeesterswoning tegenover het Kalverbos en een pakhuis op de Scheepsmakerij (1899). Muller ontwierp tal van gebouwen in Amsterdam en Twente.
Het ontwerp kende een moeizame ontstaansgeschiedenis. In de eerste plannen was een open binnenplaats voorzien, met kantoren aan galerijen eromheen. De directie liet zich inspireren door oudchristelijke basilieken en Romeinse markt- en gerechtsgebouwen met een open hof. Uiteindelijk koos men voor een met glas overdekte hal, vergelijkbaar met de hal in de Beurs van Berlage (1903). De directeuren kwamen herhaaldelijk met nieuwe wensen, waardoor de architecten het ontwerp telkens moesten aanpassen.
Foto: Simons Spaans, ook verkrijgbaar als ansicht of als wenskaart in de webwinkel van MVM
De publieke aanbesteding vond plaats op 20 december 1905 in het Gemeenschapsgebouw in het Agnetapark. De bouw zou twee jaar duren. Jacques van Marken maakte de voltooiing niet meer mee; ernstig ziek overleed hij op 6 januari 1906.
Binnen leidt een monumentale hoofdtrap van lichtgeel marmer in het voorgebouw naar de directiekamers op de eerste verdieping. Directeuren Frans Waller (Gist) en Jan Tutein Nolthenius (Calvé) beschikken over grote kamers van 8,56 × 6 meter met uitzicht op de Vliet. De directiekamers van Verkade (Gist) en Hugo Tutein Nolthenius zijn iets kleiner (7,26 × 5,30 meter). Naast het gebouw liggen links en rechts doorgangen met smeedijzeren hekken en twee portierswoningen voor respectievelijk Gist en Calvé – alles keurig fifty-fifty verdeeld. De directiekamer van de Lijmfabriek bevindt zich op de tussenverdieping en wordt na enkele jaren verplaatst naar de fabriek aan de Rotterdamseweg.
Het kantoorgebouw is een rijksmonument en werd juni 2019 door de KNCV uitgeroepen als Nationaal Chemisch Erfgoed.
In 2021 is het gebouw eigendom geworden van BOEi, die het op een duurzame manier restaureert en herontwikkelt met respect voor de cultuurhistorische waarde. Het gebouw met haar imponerende architectuur wordt herbestemd tot een hoogwaardig en comfortabel kantoorgebouw met ontvangstruimten. De ingebruikname van het gerestaureerde gebouw wordt verwacht in het najaar van 2027.
U vindt meer informatie over de verbouwing op de tentoonstellingspanelen op de bouwhekken en op deze website van BOEi: https://www.boei.nl/projecten/grote-kantoor-dsm-delft/
